Maar hoe zit dat samen zijn, als je ver weg in een vreemd land bent. Waar jij je dag en nacht inzet voor de vrede en veiligheid van Nederland, de NAVO maar bovenal voor de mensen in dat land? Hoe ‘vier’ je dan kerst? Wij vroegen het aan dominee Karel. Dominee Karel is voor het eerst mee op missie in Irak. Karel werkt normaal gesproken bij Defensie Helikopter commando (DHC) in Gilze Rijen; nu is hij met andere Defensie eenheden op missie. 

“Ik voel me als een jonge hond in een nieuwe tuin: enthousiast, overal nieuwe geurtjes aan het oppikken, nieuwsgierig. De mensen, de uitzendsituatie, het gebied: het is allemaal nieuw voor me. En toch voel ik me er vanaf het begin op een bepaalde manier echt thuis. Dat zegt iets over een mooi opwerktraject, en iets over hoe open en welkom de ontvangst in het detachement is” aldus Karel. 

Mensen helpen mens te blijven
Juridisch gesproken is mijn taak om de militair op uitzending ondersteuning te bieden bij het vormgeven van zijn religieuze overtuiging. Dat kan gaan om religieuze vragen, levensbeschouwelijke gesprekken, om religieuze gebruiken, met iemand bidden of de Bijbel lezen bijvoorbeeld, of om ruimte te vragen bij de organisatie. Denk aan Kosher of Halal voedsel, of om tijd te krijgen voor dagelijkse gebeden. 

In de praktijk komt die juridische kant niet zo vaak aan de orde. Mijn taak in het missiegebied is goed te duiden met de slogan van de diensten geestelijke verzorging: 'Omdat je leven betekenis heeft'. De missie kan je makkelijk helemaal in beslag nemen. Al was het maar omdat je 24 uur per dag op je werk en tussen je collega's leeft. Het is mijn taak militairen toch even afstand te laten nemen, en zich af te laten vragen wat voor hen echt belangrijk is. Ruimte voor de mens achter de militair. Of je nu Christelijk bent of geen religie hebt, het helpt om je af te vragen wat je bronnen zijn, waar je zin en betekenis vindt.

"Als je de moed hebt je schild te laten zakken en je kwetsbaar op te stellen, betoon je meer kracht en kan je meer in verandering brengen dan met macht of geweld". 
ds. Karel

Het komt voor dat een uitzending een 'woestijntijd' wordt: dat je juist hier tegen jezelf aanloopt, en nieuw op zoek gaat naar wie je eigenlijk bent of wilt zijn. Wie en wat je daarvoor nodig hebt. Ik ben dan graag beschikbaar om mee te lopen op die zoektocht. Ook als het antwoord niet in de christelijke traditie gezocht wordt. 

In mijn Geestelijke Verzorging (GV) momenten probeer ik rust, muziek en bezinning aan te bieden bij een thema dat ik hier oppik. Denk aan thema's als tijdsbeleving, zijn we al over de helft van de missie, of moeten we nog twee maanden? of thuis, wat heb jij nodig om je thuis te voelen? Hoe houd je verbinding met het thuisfront? of waar doen we het voor? In het klein: misschien voor sociale druk? Iets groter: welke impact heeft de missie? Of veel groter: wat zijn mijn drijfveren in het leven?

Ik ga erin, vanuit de missie en wat we samen meemaken, zoek het op en wijs het aan in allerlei muziek, maar bij de dominee in mij komt er vrijwel altijd wel een Bijbelverhaal op waar dat thema ook in speelt. Zo had ik het afgelopen weekend over de kracht van kwetsbaarheid en dat liep uit op het geboorteverhaal van Jezus, die zich kwetsbaar maakte als een baby in bezet gebied. Niet als zwaktebod, maar om de kloof te overbruggen met kwetsbare mensen zoals de herders. 

 Het verschil tussen een kerkdienst een GV-moment op missie is de richting: Mensen komen in de kerk om God te dienen en daarvoor neem ik ze mee van de Bijbel naar het dagelijks leven. Hier is het andersom. Mensen komen om even afstand te nemen van het 'battle ritme', en daar help ik ze bij met van alles wat ik in mijn bagage heb. En dat kan evengoed Lucebert zijn ‘Alles van waarde is weerloos’ als Lukas 2 ‘geboorte van Jezus’. Als je van mij een kerkdienst en een GV-moment zou meemaken, zou je overeenkomsten zien: gebruik van liedjes, gedachten bij een tekst, het nietje zoeken dat je leven en het moment verbindt, verwijzingen naar God, een zegen of een goede wens.

Maar misschien zouden de verschillen je veel meer opvallen: de liedjes hier zijn vrijwel nooit christelijk, er is meer ruimte voor een kaarsje en aandacht voor je eigen gevoel van het moment. 

Kerstviering in Irak
Er is hier een heel mooi contact ontstaan met de bisschop van de Chaldeeuws katholieke kerk van Erbil. We hebben de uitnodiging om een groep de kerstnachtdienst daar mee te laten maken. Bovendien heeft die kerk aan de coalitie op Erbil airbase een kinderkoor toegezegd in de week van kerst. Op de basis zelf heb ik geen grootse plannen. Er is kerstversiering, ik wil een quiz houden met vragen over het kerstfeest, en we zullen zorgen voor sfeervolle muziek, kaarsjes en een hoop lekkers. En natuurlijk zal het GV-momentje ook in het teken van kerst staan.*

 Een stuk uit een dienst
Ik steek drie kaarsen aan.
De eerste voor wat kwetsbaar is - en waar misschien niemand de waarde van ziet
De tweede voor onszelf - omdat we kracht brengen, maar elk ook kwetsbaar zijn
De derde voor wat ons kostbaar is - liefde, thuis, leven, geloof, hoop. Dat we daarvoor onze kracht mogen geven. 

Gods zoon had het, voor Hij mens werd, letterlijk hemels. Maar Hij koos ervoor dat af te leggen. Hij zocht de kwetsbaarheid op. Het zit allemaal in het geboorteverhaal: Zijn ouders moeten bukken onder de bureaucratie van een bezetter.
Zwanger of niet - reizen en je gehoorzaam laten tellen.
Een stal: Niet eens een kamer en privacy voor de bevalling. Een voederbak als wieg.
De engelen maken wel duidelijk dat dat geen pech, dom toeval of improviseren is. Ze spreken mensen met lage reputatie aan (herders), en noemen de armoe 'tekens'. Niets zo kwetsbaar en kostbaar als een kindje dat in armoede en bezetting geboren wordt. Jezus komt om zich kwetsbaar op te stellen. En wie zich kwetsbaar opstelt kan gekwetst worden. Maar tegelijk is het de grootste kracht: Door Zich zo klein en kwetsbaar te maken heeft Hij laten zien niet neer te kijken op wat zwak is, maar het te kennen en op te zoeken. 

Dat heeft blijvend mensen geïnspireerd. Ik denk aan Ghandi, die als hij met de groten der aarde sprak rustig zijn katoen bleef weven - hij wilde liever arm en onafhankelijk zijn met zijn volk, dan zijn hand ophouden of compromissen sluiten. Binnen een generatie was zijn land zelfstandig.

Alles van waarde is weerloos. 

Maar het is ook andersom: Als je de moed hebt je schild te laten zakken en je kwetsbaar op te stellen, betoon je meer kracht en kan je meer in verandering brengen dan met macht of geweld. Ook al kan je er misschien de hoogste prijs voor betalen. Als je kerst viert, denk dan eens aan het contrast: Je beste kleren - gewikkeld in doeken. Een prachtige kerk of weelderig restaurant - een stal. Je terugtrekken met wie je dierbaar zijn - alles opgeven om juist wie je verloren hebt terug te winnen!

 *Door een corona-besmetting zal de dienst mogelijk in aangepaste vorm plaatsvinden.